Τι είναι το χρήμα και ποιος εξουσιάζει με αυτό...

Βασικά θα μπορούσαμε να πούμε πως το χρήμα είναι εργαλείο με κύριο συστατικό την πίστη... Αν κάποιος δεν είμαι πεπεισμένος ότι το χρήμα περικλείει μια κοινώς αποδεκτή αξία, αυτό δεν έχει περισσότερη αξία από αυτή του χαρτιού που είναι τυπωμένο.
 
Στα κοινά οικονομικά εγχειρίδια: Το χρήμα είναι εργαλείο μέτρησης της αξίας πολλών υλικών και άυλων πραγμάτων γύρω μας.

Είμαι μέσο ανταλλαγής.
 
Είμαι μέσο αποθήκευσης πλούτου, μέσο μεταφοράς πλούτου και φυσικά μέσω ανταμοιβής.
Μια παράμετρος του χρήματος που δεν λένε τα εγχειρίδια των οικονομικών, αλλά είναι σημαντική, είναι πως το χρήμα είναι μέσο επίδειξης πλούτου, κάτι που οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν μεγαλύτερη ανάγκη από τον ίδιο τον πλούτο. Οι παλιές καραβάνες της χρηματιστηριακής το ξέρουν αυτό και το λαμβάνουν υπόψη στις συναλλαγές τους με τις κατά καιρούς αγέλες των αγορών.
 
Το χρήμα έχει συμβάλει πολύ στην οικονομική, κοινωνική, τεχνολογική και πολιτισμική πρόοδο της ανθρωπότητας καθώς επέτρεψε πολυπλοκότερες κοινωνικές, οικονομικές, παραγωγικές και ερευνητικές σχέσεις.

Τον παλιό καιρό το χρήμα ήταν μεταλλικό και έβγαινε από τα αυτοκρατορικά ή ιδιωτικά νομισματοκοπεία. Τα αποθέματα σε πολύτιμα μέταλλα έπαιζαν ρόλο στη νομισματική κυκλοφορία.
 
Πολλοί υποστηρίζουν πως τα πολύτιμα μέταλλα είναι το απόλυτο αντιπληθωριστικό όπλο. Όποιος διαβάσει για την έκρηξη πληθωρισμού που προκάλεσε στην Ευρώπη η ανακάλυψη των αποθεμάτων χρυσού και ασημιού μετά το ταξίδι του Κολόμβου, θα αλλάξει γνώμη.

Στη νεότερη εποχή, αφού περάσαμε μια φάση όπου οι ιδιωτικές τράπεζες είχαν το προνόμιο να εκδίδουν χρήμα ή αξιόγραφα που το υποκαθιστούσαν στις καθημερινές ανάγκες, το προνόμιο αυτό δόθηκε στις Κεντρικές Τράπεζες.
Οι Κεντρικές Τράπεζες έχουν μια σχετική ανεξαρτησία από τις κυβερνήσεις για λόγους αξιοπιστίας, καθώς οι πολιτικοί εξαρτώνται από ψήφους και είναι πιο επιρρεπείς να μοιράζουν χρήμα που δεν έχουν.
Τις διοικήσεις των Κεντρικών Τραπεζών, όπως και όλων των ανεξάρτητων αρχών, τις διορίζουν οι κυβερνήσεις χωρίς να έχουν δικαίωμα να τις πάψουν πριν λήξει η θητεία τους. Στα διοικητικά συμβούλια των κεντρικών τραπεζών μετέχουν και εκπρόσωποι των παραγωγικών τάξεων καθώς είναι αυτοί που έχουν κάθε λόγο να πιστοποιούν την αξιοπιστία του χρηματοκοπτηρίου και του οργάνου της νομισματικής πολιτικής.
Όταν ξεκινά τη δουλειά της μια κεντρική τράπεζα κόβει μια ποσότητα χρήματος ανάλογα με τον πραγματικό πλούτο της οικονομίας την οποία έχει σαν σημείο αναφοράς. Η ποσότητα του χρήματος πρέπει να συμβαδίζει με την ποσότητα του πραγματικού πλούτου καθώς, λιγότερο χρήμα δυσκολεύει τις συναλλαγές και περισσότερο ανεβάζει τις τιμές.

Οι κεντρικές τράπεζες ρυθμίζουν τη ρευστότητα με διάφορους τρόπους όπως π.χ. μέσω των εμπορικών τραπεζών, αυξομειώνοντας τις ποσότητες των κρατικών ομολόγων ή απλά τυπώνοντας περισσότερο χρήμα σε σχέση με τη αύξηση του ΑΕΠ.
Αν οι αποταμιευτές, οι συναλλασσόμενοι ή οι επενδυτές είχαν αμφιβολίες για το αν μια κεντρική τράπεζα κάνει σωστά ή όχι τη δουλειά της, η αξία του νομίσματος αυτού εξευτελίζεται.
Μια κρίση χρέους είναι μια κατάσταση, όπως οι δανειστές ανακαλύπτουν πως οι δανειζόμενοι δεν είναι σε θέση ή σύντομα θα περιέλθουν σε θέση να μην εξυπηρετούν τα χρέη τους. Υπάρχουν διάφορες επιλογές και για τις δυο πλευρές για την αποκατάσταση της ισορροπίας.

Για το πώς μια κατάθεση σε εμπορική τράπεζα πολλαπλασιάζεται και ανάλογα με τον πολλαπλασιαστή που ορίζει η κεντρική τράπεζα μια κατάθεση 100 ευρώ πολλαπλασιάζεται, έχουμε αναφερθεί. Από την τακτική αυτή προέρχεται και ο βασικός κίνδυνος της κατάρρευσης του τραπεζικού συστήματος αν όλοι οι καταθέτες ζητήσουν την ίδια ώρα τα χρήματά τους πίσω.

Περί τα 25 χρόνια στα πέριξ των αγορών, αυτό που έχω καταλάβει είναι πως οι άνθρωποι που εξουσιάζουν με το χρήμα συνήθως εξουσιάζονται και από αυτό. Γενικώς, ασχέτως με το τι λέει ο καθένας ή πόσο πλούσιος ή φτωχός είναι, υπάρχουν άνθρωποι τόσο "φτωχοί" που κάνουν τα πάντα για το χρήμα και άλλοι τόσο "πλούσιοι" που δεν κάνουν ούτε τα αναγκαία.

Όπως έλεγε και ο μέντορας αυτής της στήλης, η περί του χρήματος φιλοσοφία είναι αυτή που ξεχωρίζει το σωστό κερδοσκόπο και τον ολοκληρωμένο άνθρωπο.

Μικρή επίκαιρη καλοκαιρινή βιβλιογραφία για το χρήμα και το χρέος...
Ναϊλ Φέργκιουσον: Η εξέλιξη του χρήματος (εκδόσεις Αλεξάνδρεια)
 
Πολύ καλή ιστορική αναδρομή σε σχέση με το ρόλο του χρήματος σε διάφορες ιστορικές περιόδους. Κυκλοφόρησε πρόσφατα και διαβάζεται ακόμη και στις διακοπές.
 
Π. Λιαργκόβας –Σ.Ρεπούσης: Κρίση δανεισμός και χρεοκοπία (εκδόσεις Παπαζήση)

Μια καλή περιγραφή των βασικών λειτουργιών του χρηματοπιστωτικού συστήματος αλλά και των κρίσεων χρέους των τελευταίων δεκαετιών.
 
Γ. Βαρουφάκης Κρίσης λεξιλόγιο (εκδόσεις Ποταμός)
 
Με το πνευματώδες ύφος του κ. Βαρουφάκη μια πολύ καλή περιήγηση στους όρους της κρίσης, της χρεοκοπίας και τον κόσμο του χρήματος γενικότερα. Διαβάζεται άνετα και στην παραλία.
 
R. Dornbush-S. Fisher: Μακροοικονομική (Εκδόσεις Κριτική)
 
Παλαιότερη έκδοση για όποιον θέλει να έχει μια πιο ενδελεχή εικόνα περί του χρήματος, των τραπεζών και της οικονομίας. Δεν συνίσταται για παραλία.
 
Jack WeatherfordThe History of Money   (εκδόσεις Three Rivers press)

Από τα καλύτερα ιστορικά βιβλία για το χρήμα με μυθιστορηματική αφήγηση. Είναι κρίμα που δεν κυκλοφορεί στα ελληνικά.